خان یونیس، کەرتی غەززە — دەسەڵاتدارانی ئیسرائیل دەڵێن 68 کەس – 19 منداڵی نەخۆش یان بریندار لەگەڵ هاوڕێکانیان – ڕێگەیان پێدراوە لە کەرتی غەززە دەربچن و بچنە میسر لە یەکەم چۆڵکردنی پزیشکی لە سەرەتای مانگی ئایارەوە، کاتێک تاکە دەروازەی گەشتیاری خاکەکە داخراوە دوای ئەوەی ئیسرائیل دەستی بەسەردا گرت.
ەکە نزیکەی نۆ مانگە شەڕی ئیسرائیل و حەماس کەرتی تەندروستی غەززەی وێران کردووە و زۆربەی نەخۆشخانەکانی ناچار کردووە دابخەن. بەرپرسانی تەندروستی دەڵێن هەزاران کەس پێویستیان بە چارەسەری پزیشکی هەیە لە دەرەوەی وڵات، لەوانە سەدان حاڵەتی بەپەلە.
دەزگای سەربازی ئیسرائیل کە بەرپرسە لە کاروباری مەدەنی فەلەستین کە بە کورتکراوەی ناوی COGAT ناسراوە، ڕۆژی پێنجشەممە ڕایگەیاند کە چۆڵکردنەکە بە هەماهەنگی لەگەڵ بەرپرسانی ئەمریکا، میسر و کۆمەڵگەی نێودەوڵەتی ئەنجامدراوە.
منداڵەکان و هاوەڵەکانیان لە ڕێگەی دەروازەی بارهەڵگری کەرەم شاڵۆمەوە غەززەیان بەجێهێشت و نەخۆشەکان بۆ چارەسەری پزیشکی دەبوو بۆ میسر و دوورتری دەرەوەی وڵات گەشت بکەن.
ئەندامانی خێزانەکەی لە نەخۆشخانەی ناسر لە شارۆچکەی خان یونسی باشووری غەززە بە گریانەوە ماڵئاوایییان لە منداڵەکان کرد. زۆرێک لە خێزانەکان بە دڵەڕاوکێ دەرکەوتن – زۆربەی خزمەکان دەبوو لە دوای خۆیان بمێننەوە و تەنانەت ئەوانەی ڕێگەیان پێدرابوو یاوەری نەخۆشەکان بن، شوێنی کۆتایی خۆیان نەدەزانی.
نور ئەبو زەهری لەکاتی ماچکردنی کچە گەنجەکەیدا گریا. ئەو کچە بەهۆی بۆردومانی فڕۆکەکانی ئیسرائیلەوە سەری بە سەختی سووتاوە. ئاماژەی بەوەشکردووە، مۆڵەتی ئەوەی وەرنەگرتووە بۆ ئەوەی لەگەڵیدا غەززە بەجێبهێڵێت، هەرچەندە دایکی مۆڵەتی بەجێهێشتووە.
وتیشی: نزیکەی 10 مانگە، هیچ چارەسەرێک بۆ نەخۆشخانەکانی ئێرە نییە.
کامێلا ئەبوکویک دوای ئەوەی کوڕەکەی سواری پاسێک بوو کە لەگەڵ دایکیدا بەرەو پەڕینەوەکە دەڕۆیشتن، بە گریانەوە تەقیەوە. نە ئەو و نە هاوسەرەکەی پاک نەکرایەوە کە بڕۆن.
ئاماژەی بەوەشکردووە، “ئەو وەرەمی بەسەر هەموو جەستەیدا بڵاوبووەتەوە و نازانین هۆکارەکەی چییە. وە بەردەوام تای هەیە”، ئاماژەی بەوەشکردووە. – هێشتا نازانم بەرەو کوێ دەڕوات.
دەروازەی ڕەفعەت لە نێوان غەززە و میسر، کە تاکە خاڵێکە بۆ ئەوەی خەڵک بۆ هاتنە ژوورەوە یان دەرچوون، داخرا، دوای ئەوەی هێزەکانی ئیسرائیل لە کاتی ئۆپەراسیۆنەکەیاندا لە سەرەتای مانگی ڕابردوودا لە شارەکەدا دەستیان بەسەردا گرت. میسر ڕەتیکردەوە دیوی خۆی لە دەروازەکە بکاتەوە تا ئەو کاتەی لایەنی غەززە دەگەڕێتەوە ژێر دەسەڵاتی فەلەستین.
شەش لە منداڵەکان سەرەتای ئەم هەفتەیە لە نەخۆشخانەی ئەلئەهلی لە شاری غەززە بۆ نەخۆشخانەی ناسر گواستراونەتەوە. پێنج کەس تووشی شێرپەنجە بوون و یەکێکیان تووشی نەخۆشی میتابۆلیک سیندرۆم بووە. ئەو چۆڵکردنە لەلایەن ڕێکخراوی تەندروستی جیهانییەوە ڕێکخرابوو، کە دەستبەجێ پەیوەندییان پێوە نەکرا بۆ وەرگرتنی زانیاری.
ڕۆژی پێنجشەممە لە کۆنگرەیەکی ڕۆژنامەوانیدا لە نەخۆشخانەی ناسر، د.محەمەد زەقوت، بەرپرسی نەخۆشخانەکانی غەززە ڕایگەیاند، چۆڵکردنەکە بە هەماهەنگی لەگەڵ ڕێکخراوی تەندروستی جیهانی و سێ ڕێکخراوی خێرخوازی ئەمریکی ئەنجام دەدرێت.
زەقوت وتی زیاتر لە 25 هەزار نەخۆش لە غەززە پێویستیان بە چارەسەرە لە دەرەوەی وڵات، لەنێویاندا نزیکەی 980 منداڵی تووشبوو بە شێرپەنجە، چارەکێکیان پێویستیان بە “چۆڵکردنی بەپەلە و دەستبەجێیە”.
ئاماژەی بەوەشکرد، ئەو حاڵەتانەی لە چۆڵکردنی ڕۆژی پێنجشەممەدا هاتوون، “دڵۆپێکە لە زەریا” و ئەو ڕێگایە ئاڵۆزەی کە لە ڕێگەی کەرەم شاڵۆمەوە تێدەپەڕێت و بۆ ناو میسر ناتوانێت ببێتە بەدیلێک بۆ دەروازەی ڕەفەح.
زەقوت ئاماژەی بەوەشکرد، لە سەرەتادا بڕیاربوو ڕۆژی پێنجشەممە ٢١ منداڵ بەجێبهێڵن، بەڵام یەکێکیان زۆر درەنگ گەیشتووەتە نەخۆشخانەکە بۆ ئەوەی ڕۆشتنەکە ئەنجام بدات. دەستبەجێ ڕوون نەبووەتەوە کە چی بووەتە هۆی ئەوەی منداڵەکەی دیکە بچێتە ناو چۆڵکردنەکەوە.
پزیشکان بۆ مافەکانی مرۆڤ ئیسرائیل و گیشا، ڕێکخراوێکی ئیسرائیلی بۆ مافەکانی مرۆڤ، داواکارییەکیان پێشکەش بە دادگای باڵای ئیسرائیل کرد بۆ دروستکردنی “میکانیزمێکی هەمیشەیی” بۆ ئەوەی ڕێگە بەو کەسانە بدات کە پێویستیان بە چارەسەری پزیشکی هەیە بۆ چۆڵکردنی غەززە.
ئادی لوستیگمان، پارێزەری پزیشکانی مافی مرۆڤی ئیسرائیل ڕایگەیاند، پێش ٧ی ئایار، کاتێک سوپای ئیسرائیل ئۆپەراسیۆنی زەمینی خۆی لە ڕەفەح دەستپێکرد و کۆنترۆڵی پەڕینەوەکەیان کرد، ڕۆژانە نزیکەی ٥٠ نەخۆشی فەلەستینی دەپەڕنەوە بۆ میسر بۆ چارەسەری پزیشکی لە دەرەوەی وڵات.
تانیا هاری بەڕێوەبەری جێبەجێکاری کۆمپانیای گیشا وتی ئەو ڕاستییەی کە کەمتر لە 70 کەس ڕۆژی پێنجشەممە خاکەکەیان بەجێهێشتووە “دوای دوو مانگ داخستنی پەڕینەوەکە لە کارەسات زیاترە”. “هەستی ئێمە لەوەدایە کە تەنها لەڕووی وەڵامدانەوەیەکەوە ناپایەدارە.”
ناوبراو داوای لە سوپای ئیسرائیل کرد کە دەروازەی ڕەفعەت بکاتەوە و ڕێگە بە نەخۆشەکان بدات لە دەروازەی ئێرێز لە بەشی باکووری خاکەکە دەربچن، کە پێشتر دەروازەی سەرەکی فەلەستینییەکان بووە کە دەچنە ناو ئیسرائیلەوە.
ئەمڕۆ دووشەممە دادگای باڵای ئیسرائیل دانیشتنێک لەسەر داواکارییەکە ئەنجام دەدات.
لە پۆستێکدا لە پلاتفۆرمی سۆشیال میدیای ئێکس، بەڕێوەبەری ناوچەیی ڕێکخراوی تەندروستی جیهانی بۆ ڕۆژهەڵاتی دەریای ناوەڕاست، هانان باڵخی، پێشوازی لە هەواڵی چۆڵکردنی منداڵەکان کرد، بەڵام ئاماژەی بەوەدا کە “زیاتر لە 10 هەزار نەخۆش هێشتا پێویستیان بە چاودێری پزیشکی هەیە لە دەرەوەی ستریپ. لە کۆی ١٣ هەزار و ٨٧٢ کەس کە لە ٧ی ئۆکتۆبەرەوە داوای چۆڵکردنی پزیشکییان کردووە، تەنیا ٣٥%یان چۆڵکراون”.
ئاماژەی بەوەشکردووە، “دەبێت بەپەلە ڕێڕەوی چۆڵکردنی پزیشکی دابنرێت بۆ تێپەڕبوونی بەردەوام و ڕێکخراو و سەلامەت و لە کاتی خۆیدا نەخۆشە سەختەکان لە غەززەوە لە ڕێگەی هەموو ڕێگا ئەگەرییەکانەوە.”
هێرشی ئیسرائیل بۆ سەر حەماس کە کەرتی غەززە بەڕێوەدەبات، زیاتر لە 37 هەزار و 700 فەلەستینی کوژراون، بەپێی وەزارەتی تەندروستی غەززە، کە لە ژماردنی خەڵکی مەدەنی و شەڕڤانان جیاوازی ناکات. هەزاران ژن و منداڵ لە نێو کوژراوەکاندان.
شەڕەکە لە حەماسەوە دەستی پێکرد. هێرشی لەناکاو بۆ سەر ئیسرائیل لە ٧ی تشرینی یەکەم، کە تێیدا چەکدارەکان نزیکەی ١٢٠٠ کەسیان کوشت و ٢٥٠ کەسی دیکەشیان بە بارمتە گرت.
ڕۆژی پێنجشەممە، سوپای ئیسرائیل فەرمانی چۆڵکردنی نوێی گەڕەکەکانی شاری غەززەی دەرکرد کە بە توندی بۆردومانکرابوون و تاڕادەیەکی زۆر لە سەرەتای شەڕەکەدا چۆڵکرابوون. دوایین فەرمانەکان شیجایە و گەڕەکەکانی دیکە دەگرێتەوە کە دانیشتووانەکەی ڕۆژی پێنجشەممە هەواڵی بۆردومانی قورسیان ڕاگەیاندووە.
وەڵامدەرەوەی یەکەم لەگەڵ بەرگری شارستانی غەززە ڕایانگەیاندووە، هێرشە ئاسمانییەکان پێنج ماڵیان گرتووەتەوە و لانیکەم سێ کەس کوژراون و شەش کەسی دیکەش برینداربوون. ئاماژەی بەوەشکردووە، هێشتا ڕزگارکەران لەناو داروپەردوودا هەڵدەکەن بۆ دۆزینەوەی ڕزگاربووان.
شاری غەززە لە هەفتەکانی سەرەتای جەنگدا بە قورسی بۆردومان کرا. ئیسرائیل فەرمانی چۆڵکردنی تەواوی باکوری غەززە، بە گەورەترین شاری ئەو خاکەوە، لە کۆتاییەکانی ئەو مانگەدا دەرکرد. سەدان هەزار کەس لە باکوور ماونەتەوە، تەنانەت لە کاتێکدا سەربازانی ئیسرائیل گەمارۆیان داوە و تا ڕادەیەکی زۆر گۆشەگیریان کردووە.
دانیشتوانی شیجایە لە گروپێکی نامە ناردن ڤیدیۆیەکیان بڵاوکردەوە کە ژمارەیەکی زۆر لە خەڵک بە پێ و کەلوپەلەکانیان لە باوەشەوە لە گەڕەکەکە هەڵدێن.
ڕەخنە نێودەوڵەتییەکان لەسەر هەڵمەتی ئیسرائیل دژی حەماس لە کاتێکدا کە فەلەستینییەکان ڕووبەڕووی دەبنەوە، پەرەی سەندووە برسێتی توند و بەربڵاو. شەڕی هەشت مانگە تا ڕادەیەکی زۆر ڕەوتی… خۆراک و دەرمان و کاڵای سەرەتایی بۆ غەززە، و خەڵکی ئەوێ ئێستا بە تەواوی پشت بە یارمەتییەکان دەبەستن. دادگای باڵای نەتەوە یەکگرتووەکان بەو ئەنجامە گەیشتوە کە… “مەترسی جێی متمانەی جینۆساید” لە غەززە — تۆمەتێک کە ئیسرائیل بە توندی ڕەتیدەکاتەوە.
___
شورافا لە دێر ئەلبەلا و کەرتی غەززە و چەهایب لە بەیروتەوە ڕاپۆرتی داوە. نووسەری ئەسۆشێتد پرێس میلانیا لیدمان لە تەلئەبیب لە ئیسرائیل بەشداری کردووە.
___
فۆڵۆوی ڕوماڵی جەنگی ئەی پی بکەن لە… https://apnews.com/hub/جەنگی-ئیسرائیل-حەماس
شەڕی ئیسرائیل و حەماس,تەندروستی,سیاسەت,چۆڵکردنەکان,هەواڵی جیهانی,هەواڵێکی گشتی,بابەت,111474527